In de eerste plaats is het een historisch overzicht waarmee bepaalde aspecten van de geschiedenis van de Universiteit Utrecht inzichtelijk kunnen worden gemaakt. Tot circa 1970 werd de universitaire wetenschap nog sterk bepaald door de uitstraling van de professoren. Zij bepaalden voor een belangrijk deel het gezicht van het Utrechtse onderwijs en de Utrechtse wetenschap, hun specifieke beroepsuitoefening gaf er kleur aan. Met de Catalogus Professorum is het mogelijk bijvoorbeeld via de leeropdrachten inzicht te krijgen in thema’s die men in een zekere periode belangrijk vond. Maar ook kan onderzocht worden in hoeverre de universiteit een open instelling is die buitenstaanders toelaat in haar rangen. Waar kwamen al die vaste en tijdelijke hoogleraren vandaan?
Regelmatig wordt de universiteit benaderd met specifieke vragen over bepaalde geleerden die zij sinds 1636 aan zich heeft weten te binden: wie was Jodocus Heringa bijvoorbeeld? Wat doceerde hij, wanneer overleed hij? En welke hoogleraar heeft kennis op het gebied van toxicologie bij dieren? Dit is nu makkelijk terug te vinden in deze Catalogus.
De Catalogus is ook een beleidsinstrument. Met enkele muisklikken kunnen gegevens boven tafel gebracht worden over onderzoekstradities of over de positie van vrouwen in het hooglerarencorps.
De Catalogus Professorum is niet slechts een Utrechts fenomeen. In heel Europa vinden vergelijkbare projecten plaats. Er zijn catalogi beschikbaar of in aanbouw bij een groot aantal universiteiten en instellingen. Die gaan niet allemaal over professoren, maar ook over de middeleeuwse Wanderstudenten en de doctores die universiteiten hebben afgeleverd. Deze projecten zijn overigens nooit ‘af’. Net als deze Utrechtse Catalogus worden ze voortdurend bijgehouden en worden steeds nieuwe gegevens toegevoegd.
Kortom, de Catalogus is niet alleen een uiting van het feit dat de Universiteit Utrecht haar geschiedenis serieus neemt maar ook een instrument om kennis te maken met het hedendaagse hooglerarencorps. Wie Jodocus Heringa was, kunt u dus gemakkelijk zelf opzoeken.
Leen Dorsman
Bijzonder hoogleraar Universiteitsgeschiedenis
